Monday, September 21, 2009

“KODEGU KONDUTA NE’E BUKA FANUN NO FO HANOIN BA KANDIDATU KONKORENTE SIRA HAMUTUK HO SIRA IDA-IDAK NINIA APOIANTE SIRA”

0 comments
Mensazein Prezidente CNE, DR. Fautino Cardoso Gomes, Msi durante Seremonia “PAZ no UNIDADE” Eleisaun Lideransa Komunitaria 2009.

Uluk nana’in ho CNE nia naran no pesoalmente, hau hakarak hato’o saudasaun eleitoral no kongratulasaun ba kandidatu sira tomak tamba ho susesu imi konsege aprezenta ini nia lista kandidatura iha tempu determinadu husi kalendariu eleitoral ba eleisaun lideransa komunitaria 2009.

Tuir mai, hau hakarak kongratula mos eleitor sira tomak ba imi nia sentidu siviku ne’ebe aas tebe-tebes, ne’ebe imi hatudu desde konsulta popular iha tinan 1999 to’o ohin loron. Ne’e evidente imi hatudu nafatin liuhusi taxe partisipasaun ne’ebe aas iha prosesu eleitoral sira tomak mak halao iha nasaun –doben ne’e too ohin loron.

Hau husu atu imi mantein nafatin esperitu eh sentidu siviku ne’e iha eleisaun lideransa komunitaria tuir mai. Prosesu eleisaun ba lideransa komunitaria ne’ebe mak justu, livre no pasifiku sei sai nudar maktadan ida no kontribuisaun bo’ot ba paz no estabilidade iha ita nia rai-laran.

Maluk eleitor sira tomak mak hau respeita, lakleur tan ita atu tama ona ba aktu eleitoral kritiku ida mak kampanha eleitoral. Ne’e nudar prosesu ida liuhusi ne’ebe kandidatu sira sei artikula no komunika be eleitor sira programa no atividade sira ne’ebe mak sira ida-idak prepara tiha ona atu, karik sira eleitu hodi buka fo solusaun ba problema eh lia sira ne’ebe maka komunidade sira hasoru iha suku nia laran.

Iha realidade, kampanha eleitoral nu’udar kompetisaun ideia eh hanoin sira ne’ebe hatadan husi programa eleitoral oin-oin maka kandidatu sira apresenta. Iha esforsu atu prova katak sira nia programa mak diak liu, kompara ho programa husi kandidatu konkorente sira seluk, dala barak kandidatu sira hakat liu tiha limites kompetisaun saudavel ba hanoin eh ideas hodi ikus mai tama iha haksesuk-malu pesoal no ne’e dala barak involve mos agresaun ho natureza tantu psoikolojika nune’e mos fizika. Insidente sira hanesan ne’e bele perturba paz no unidade iha komunidade nia let ho konsekuensia sira tomak ne’ebe mak impreziveis.

Haree ba faktu sira ne’e, orgaun administrasaun eleitoral sira elebora kodegu konduta ba kandidatu sira. Kodegu konduta ne’e buka fanun no fo hanoin ba kandidatu konkorente sira hamutuk ho sira ida-idak ninia apoiante sira, regra bazika sira kona-ba konvivensia demokratika nian durante kampanha eleitoral.

Ba ambitu atu divulga sai kodeku konduta ne’e ba iha kandidatu sira nia let, CNE sei organiza iha distritu sira hot-hotu seremonia ho tema “Ceremonia Kompromisu ba Paz no Unidade” ba Eleisaun Lideransa Komunitaria 2009. Durante seremonia sira ne’e, kandidatu ba xefe suku sira-ne’ebe enkabesa lista kandidatura no testemunha ida husi ninia lista kandidatura sei konvida atu mai partisipa iha seremonia atu hodi asina kodegu konduta atu hodi simboliza sira ida-idak ninia komprimizu atu haree ninia konduta eleitoral nune’e mos konduta eleitoral ninia membru lista kandidatura sira seluk nudar funsaun ba prinsipiu sira ne’ebe mak haktadan iha kodigu konduta ne’e.

Durante halao seremonia ne’e, CNE husu mos ba kandidatu xefe suku sira atu prepara no aprezenta antes ona, iha oin, sira ida-idak ninia programa eh atividade kampanha eleitoral. Ne’e mai ho hanoin atu permite CNE hamotuk ho autoridade kompetente sira seluk ne’ebe maka tenki akompanha eleisaun bele devidamene prepara-an. Haktuir ba lei, CNE tenki buka garante katak atividade kampanha eleitoral husi kandidatu sira, ne’ebe maka la hanesan sei la koensidi eh naktidinmalu iha fatin no oras hanesan, atu nune’e bele evita konflitus. Nune’e bainhira kalendario kampanha eleitoral ne’e tama iha tempu oputunu eh entrega antes iha oin, CNE bele buka ajuda ajusta programa kampanha eleitoral sira hodi tuir mai buka evita koinsidensia sira hanesan ne’e.

Liuhusi okazisaun seremonia ne’e, CNE sei tau matan mos ba kanalizasaun fundu (subsidiu) mak Estadu Timor Leste liuhusi IV Governo Konstitusional kompromete atu subsidia ba atividade kampanha eleitoral husi lista kandidatura sira ida-idak, tuir lei ba eleisaun lideransa komunitaria nian (No. 3/2009) haruka. CNE sei aproveita esplika mos oin-sa atu lista kandidatura sira ida-idak bele aprezenta sira nia konta ba CNE hafoin remata tiha eleisaun lideransa komunitaria iha loron 9 Fulan-Outobru 2009.

Nune’e, hau hakarak konvida kandidatu ba xefe suku sira hot-hotu atu partisipa iha seremonia kompromisu ba paz no unidade mak sei hala’o iha distritu ida-idak tuir kalendariu mak CNE prepara no publika sai tiha ona. Karik atu hetan informasaun liu tan kona-ba ne’e, sidadau eh kandidatu interesadu sira bele kontakta ba CNE liuhusi ninia sede nasional eh liuhusi CNE ninia Pontu Fokal sira iha distritu tomak.

Ikus liu, hau hakarak dala ida tan, apela ba ita tomak hodi halo votus katak prosesu eleisaun mak atu hala’o iha tempu badak ne’e bele lao ho paz, faktu ne’ebe so bele akontese karik kandidatu sira, eleitor sira no sidadaun Timor Leste sira tomak, ein jeral bele maintein espiritu no hahalok siviku no hatudu kompromisu maka’as ba paz ne’ebe haktadan-an nanis tiha ona iha ita nia esperiensia eleitoral desde tinan sanulu liu-ba.

Ita heinkatak maromak nia roman no grasa sei hamotuk nafatin ho ita. Amin

Setembru 2009

Prezidente CNE

DR. Faustino Cardoso Gomes. Msi.

0 comments:

Post a Comment